Het is nu nog ontzettend droog, maar de buien gaan een keer komen. De Onlanden zorgt ervoor dat Groningen dan droge voeten houdt, het gebied werkt bij veel neerslag als waterberging. Omdat er meer hevige regenval wordt verwacht, zijn er plannen om extra water te bergen in De Onlanden.

De klimaatverandering zorgt voor een extreem droge zomer, maar de verwachting is ook dat er ontzettend natte periodes komen. Bij veel regen vangt sinds 2012 De Onlanden, op de grens van Groningen en Drenthe, het water op. Zo stond De Onlanden een half jaar geleden nog helemaal vol met water. "Dat was best een extreme situatie", zegt Marieke van Leeuwen van waterschap Noorderzijlvest. "In februari viel in korte tijd veel regen achter elkaar. De Onlanden deed wat het moet doen; het water dat vanuit het Drents Plateau naar het lager gelegen Groningen stroomde werd opgevangen. Maar, gebaseerd op de klimaatmodellen van de KNMI, gaat er een moment komen dat De Onlanden niet meer voldoet."

Kades en stuwen

Samen met de drie noordelijke provincies en andere waterschappen wil waterschap Noorderzijlvest daarom dat er extra ruimte wordt gecreëerd voor 5,2 miljoen kuub water, de opvangcapaciteit is nu 7,5 miljoen kuub. Dat moet gebeuren binnen de huidige grenzen van De Onlanden, door kades te verhogen en door stuwen te plaatsen, die omhoog gezet worden als het nodig is.

De procedure voor het maken van extra waterberging is in maart dit jaar gestart. In het voorjaar lagen stukken ter inzage en konden reacties worden ingediend, ook zijn er informatieavonden voor belanghebbenden geweest. Op de reacties worden nu antwoorden geformuleerd. In 2025 moet de extra ruimte voor water klaar zijn, maar hoe dat exact gebeurt: dat ligt nog niet vast. En er hangt veel van af: het gebied heeft zich de afgelopen jaren namelijk ontwikkeld tot een natuurgebied van meer dan 2.500 hectare, waar veel waterdieren baat bij hebben. Zo heeft ook de otter De Onlanden gevonden en zijn er onder meer zeearenden en roerdompen waargenomen.

Alternatieven?

Michel Wijnhold van stichting Natuurbelang De Onlanden maakt zich zorgen over de verstoring die de werkzaamheden teweeg gaan brengen. In de ROEG!-uitzending van zaterdag 3 september dobbert hij over het Leekstermeer, eventuele werkzaamheden voor De Onlanden kunnen een deel van dat gebied verstoren. Van Leeuwen: "Er is een stiltegebied, zelfs een deel Natura 2000. We zijn heel kritisch op mogelijke schade. We zijn nu bezig om te bepalen hoe we dat goed gaan onderzoeken. Daaruit moet ook blijken wat de alternatieven zijn. Je kunt nooit honderd procent voorkomen dat er schade ontstaat, we kunnen het wel zo veel mogelijk voorkomen." De ruimte voor de 5,2 miljoen kuub komt er sowieso, dat is vastgelegd, de manier waarop staat nog open.

Van Leeuwen: "We moeten maatregelen treffen, hoe langer je wacht, hoe groter de kans dat Groningen op een dag natte voeten krijgt. De Onlanden is voor op de korte termijn. Voor de lange termijn blijven we praten en zoeken: wat kunnen we verder nog doen? Zijn er nog andere plekken waar we water kunnen bergen? Dat wordt onderzocht, maar dat gaat niet snel."

Water vasthouden in de beeklopen

De piek aan water wordt met de uitbreiding van De Onlanden opgevangen. Maar Natuurmonumenten hamert vooral op het opvangen van water voordat het De Onlanden instroomt. "Met het verhogen van stuwen en kades los je het probleem van de piekbelasting op. Dat is nodig, maar bij extreme droogte zoals we dit jaar opnieuw meemaken, heb je daar niks aan", geeft Fred Prak van Natuurmonumenten aan. "Een duurzame klimaatbestendige optie is: het water langer vasthouden in de totale beeklopen. Zodat de natuurlijke sponswerking, zoals die er vroeger ook was, weer in werking treedt. Het waterbergend vermogen neemt dan toe voor piekmomenten, maar door het vervolgens langer vast te houden heb ook je tijdens droge periode veel meer water beschikbaar in het hele stroomgebied. Het is goed dat het waterschap dergelijke plannen voorbereid, maar gezien de afgelopen jaren met extreme droogte zien we liever eerder dan 'na 2025', het resultaat daarvan."

Compartimenten

Als de extra ruimte gecreëerd is, dan is het de bedoeling om met compartimenten te werken, waarbij de kwetsbare natuur pas op het laatst mogelijke moment extra water gaat bergen. Er zijn namelijk kwetsbare soorten die niet (te lang) onder water kunnen staan. Van Leeuwen: "De Onlanden heeft nu eenmaal een dubbelfunctie. Aan de ene kant de ecologische waarde waar we zorgvuldig mee om moeten gaan. Aan de andere kant de 'waterveiligheidstaak' voor extreme situaties. Daar moeten we een balans in vinden."

De werkzaamheden in het gebied beginnen als de procedures voor de milieueffectrapportage en het projectbesluit zijn afgerond, waarschijnlijk is dat volgend jaar.