-
De rode wouw heeft lange, geknikte vleugels (Rechten: Wikimedia Commons)
De sterfte onder zowel jonge als volwassen rode wouwen is hoog, blijkt uit meerjarig onderzoek van het Kenniscentrum voor Akkervogels - Grauwe Kiekendief. Een groot deel van de vogels stierf in Frankrijk. Uit Europees onderzoek blijkt dat veel vogels sterven door vergiftiging, aldus het kenniscentrum.
Sinds juni 2019 wordt het wel en wee van rode wouwen in ons land gevolgd dankzij de zenders die onderzoekers Stef van Rijn en Willem van Manen jaarlijks plaatsen. De afgelopen jaren hebben vijfendertig nestjonge rode wouwen en zes volwassen broedvogels zo'n GPS-GSM logger gekregen.
Settelen
De rode wouw heeft zich zes jaar geleden in onze provincie gevestigd. In 2017 werd voor het eerst een nest ontdekt in de buurt van Vledder. Het jaar daarop ging het om drie nesten, wederom een nabij Vledder en twee in het Reestdal. In 2019, het jaar waarin gestart werd met zenderen, is één broedpaar gevonden en het jaar daarop twee. Vorig jaar waren het twee nesten en dit jaar drie. "Het lijkt erop dat een toename in het aantal rode wouwen nog komt. Ik vermoed dat in Drenthe meer vogels zullen gaan broeden dan nu", voorspelt ecoloog Van Rijn.
Broedsucces
De Drentse vogels broeden in vaste gebieden en zijn elk jaar succesvol. "Daaruit blijkt dat het geschikte gebieden zijn, met voldoende voedsel om jaarlijks jongen groot te brengen", aldus Van Rijn. "We weten niet of het dezelfde vogels zijn die terugkeren, niet alle vogels zijn gezenderd of individueel herkenbaar, maar dat vermoeden we wel. Uit de gegevens van volwassen vogels die we volgen weten we dat de vogels naarmate ze ouder worden, vroeger broeden en succesvoller zijn."
Jongen
Een groot deel van de gezenderde Drentse jongen heeft het niet overleefd. Een van de jongen uit 2019 heeft dit jaar in de Achterhoek genesteld maar ging dood voordat de eieren gelegd konden worden. "Ik heb de vogel zelf opgehaald en op basis van wat ik zag heb ik een sterk vermoeden dat gif de doodsoorzaak was. Het dier ligt in mijn vriezer en moet nog onderzocht worden."
Sterfte
Van de tien jongen die in het eerste jaar gezenderd werden, zijn er nog twee in leven. Van Rijn: "Van de vogels uit 2019 had ik verwacht dat zo'n veertig procent nog in leven zou zijn. Dat blijkt maar twintig procent, dat valt me tegen." Van de elf jongen uit 2020 leven nog twee vogels. Vorig jaar werden zeven jongen gezenderd van wie momenteel nog vijf in leven zijn. Van de zeven jongen dit jaar, zijn er nog vijf in leven. De sterfte onder jonge vogels is groter dan de onderzoekers verwacht hadden. De belangrijkste oorzaak tot nu toe is het verkeer, al moet de doodsoorzaak van veel individuen nog bepaald worden.
Doodsoorzaak
Rode wouwen sterven vooral door niet-natuurlijke oorzaken: het verkeer, waaronder treinen, vergiftiging en windturbines. "Ik weet nog niet wat de werkelijke sterfteverdeling is. Het verkeer staat nu bovenaan maar ik verwacht dat vergiftiging die plek gaat innemen." Een groot deel van de dode dieren ligt in de vriezer van Van Rijn en moet nog onderzocht worden.
Vergiftiging
Rode wouwen zijn aaseters en ook opportunistisch. Behalve aas eten ze kleine tot middelgrote vogels en zoogdieren. Via hun prooien kunnen ze veel gif binnenkrijgen. "Het kan dan gaan om vergiftigd aas dat wordt neergelegd voor vossen. Daar worden ook veel vogels zoals buizerds, raven en zelfs zeearenden het slachtoffer van", legt de onderzoeker uit. "Maar het kan ook gaan om onopzettelijke vergiftiging, als de rode wouwen muizen of ratten eten die met gif zijn bestreden."
Afschot
In vergelijking met bijvoorbeeld België en Luxemburg gaan er veel vogels dood in Frankrijk. "Daar is het achter elkaar raak", aldus Van Rijn. Dat blijkt ook uit Europees onderzoek waarin veel meer dieren gevolgd worden. Behalve van vergiftiging is er veel sprake van afschot, al is dat illegaal. Helaas moeten de wouwen door Frankrijk om de wintergebieden in Spanje te bereiken."
De tekst gaat verder onder de foto
Trein
De trein is een van de doodsoorzaken omdat bij treinsporen vaak dieren worden doodgereden. "Dat is tafeltje dekje voor aaseters zoals de rode wouw en trekt de vogels aan. Maar vervolgens worden ze zelf slachtoffer van de trein. Zo zagen we in Spanje langs het spoor meerdere dode wouwen. Uit contact met een beheerder ter plekke bleek daar eerder een wild zwijn te zijn aangereden."
Windturbines
"Het aantal aanvaringen met turbines is me tot nu toe meegevallen. In 2019 hadden we meteen al twee doden maar daarna hebben we minder aanvaringen gehad. In Duitsland worden vele honderden rode wouwen maar ook zeearenden onder windturbines gevonden. Die vogels komen daar veel voor en er is een enorme toename van het aantal turbines. Dat zal in ons land ook alleen maar toenemen en komt dus bovenop de sterfte door het verkeer en vergiftiging."
Vlieggedrag
Rode wouwen maar ook zeearenden lopen het grootste risico op een aanvaring met een windmolen. "Ze vliegen veel in open landschappen waar die turbines staan en ze vliegen op de hoogte waarop de rotoren draaien. Daarom doen we ook onderzoek naar de vlieghoogtes van wouwen. Door het vlieggedrag in detail te bestuderen, proberen we vast te stellen hoe groot de risico's zijn in bepaalde gebieden of in een bepaalde periode van het jaar."
Onnatuurlijk
Van Rijn bestudeert niet alleen rode wouwen maar ook zeearenden. "Daar zien we hetzelfde: alle vijftien gezenderde zeearenden zijn op onnatuurlijke wijze doodgegaan. Net als zeearenden leven rode wouwen ontzettend lang. Ze kunnen twintig jaar oud worden. Maar als de dieren in het eerste jaar sneuvelen dan is dat een significante drukfactor op de populatie." Met meer gegevens is het mogelijk om de invloed hiervan te kwantificeren. "Van langlevende soorten kun je alleen alles weten als je ze langjarig volgt", aldus de ecoloog. "Deze eerste vier jaar is pas het begin van ons onderzoek, we hebben zeker nog vier jaar te gaan."
Uitgewerkt
Zolang de zenders werken (de levensduur is zo'n zes tot zeven jaar) worden de rode wouwen gevolgd. Daarna is het de bedoeling van de onderzoekers de zenders te verwijderen. "Uit onderzoek blijkt dat er geen verschil is in overleving tussen vogels met of zonder zender", aldus Van Rijn. "Toch willen we vogels die twintig jaar oud kunnen worden niet opschepen met een niet langer werkende zender."
Imposant
Rode wouwen zijn grote roofvogels met lange, geknikte vleugels en een gevorkte staart. Ze hebben een sierlijke, wendbare manier van vliegen. Nadat de jongen het nest verlaten hebben, zwerven ze eerst een tijdje rond voordat ze zelf een paar vormen en een nest bouwen. In oktober trekken de vogels naar Spanje waar voldoende voedsel te vinden is om de winter door te komen.
De reis die de gezenderde jongen maken, is online te volgen via de website van het kenniscentrum.