Ze staan met duizenden volop in bloei: de waterlobelia laat haar bloemen op het Dwingelderveld zien. En dat is een uniek plaatje, de plant is in Nederland zeer zeldzaam en zeer sterk in aantal afgenomen.

Van oudsher komt de soort in Drenthe voor, maar momenteel is er maar een plek in Noord-Nederland waar de waterlobelia voorkomt. De plant heeft specifieke eisen: het vraagt om vennen met helder water, dat voedselarm en zwak tot matig zuur is. Daarnaast groeit de plant alleen op zandige, humus- en voedselarme bodem, waar geen slib ligt.

De plant is dan ook nooit overal in het land in grote getale voorgekomen. Drainage, verzuring en vermesting waren desastreus. Inmiddels zijn er in het hele land nog maar een handjevol locaties waar de waterlobelia voorkomt.

De ideale omstandigheden

Op het Dwingelderveld - de precieze locatie mag niet genoemd worden om verstoring te voorkomen - heeft de waterlobelia een nieuwe kans gekregen. "De waterlobelia is karakteristiek voor een bepaald milieutype: voor een bepaald soort ven", zegt Hans Dekker, ecoloog van de provincie. "Dat ven hebben we nergens meer in Drenthe behalve in het Dwingelderveld. In dit gebied is het ven helemaal gerestaureerd, zo'n twintig jaar geleden. Hier zijn omstandigheden gecreëerd - of eigenlijk hersteld - waar die plant het goed kan doen."

"Ten eerste heeft ie een zandige bodem nodig. En deze oever begroeit niet helemaal, die blijft zanderig. Dat heeft te maken met de golfslag, de windrichting. De wind komt uit het westen, het water klotst iedere keer tegen de rand aan. Daardoor blijft deze zandbodem redelijk open en is ie niet begroeid, zoals elders met pijpenstrootje, struiken en dergelijke."

Uitgebreid naar tienduizend

Er gaan geruchten dat iemand zaadjes heeft uitgestrooid. Of dat werkelijk zo is, weet Dekker niet. "Planten kunnen soms overleven als zaadje in de bodem. En dan komen ze, als de omstandigheden veranderen, weer tot uiting. Het kan ook zijn dat iemand ze een handje heeft geholpen, dat weten we niet, Feit is wel dat ongeveer een jaar of tien nadat dit ven is gerestaureerd, de planten er waren. En hebben ze zich van een paar planten uitgebreid tot tienduizend."

De waterlobelia weet zich al een paar jaar te redden in dit ven, zonder extra ingrepen. Dekker: "Ik ben van 'het glas is halfvol'. Het gaat lang niet goed met alle Drentse natuur, vooral de natuur van de voedselarme systemen, op de zandbodems. Maar als je dit soort plantjes terugkrijgt, doordat de beheerder samen met waterschap, gemeente, provincie heeft ingegrepen, daar word je ronduit blij van."