In natuurgebied het Geelbroek, ten westen van Ekehaar, is al jarenlang een tweestrijd gaande over de herinrichting van het gebied. Het Geelbroek, onderdeel van het Nationaal Park Drenthsche Aa, is nu voornamelijk een weidelandschap dat grotendeels agrarisch wordt beheerd. Prolander en Staatsbosbeheer gaan in het gebied nieuwe natuur creëren. Het agrarisch beheer wordt stopgezet, waardoor er rietmoeras en bos zal ontstaan. Boeren en bewoners zijn hier niet blij mee.

“Er is een patstelling bereikt in het Geelbroek”, stelt geoloog en landschapshistoricus Wytse Sikkema. Hij deed onderzoek naar de geschiedenis van het gebied.
 
Wat is er precies aan de hand?
“Uitdroging is in veel natuurgebieden een groot probleem, zo ook in Geelbroek. Waar er tien of vijftien jaar geleden nog een halve meter water in bepaalde poelen stond, staan die nu helemaal droog. Je kan er als het ware op je sokken doorheen lopen. Dus is er nu een vernattingsplan. Er is alleen nog niks uitgevoerd om de verdroging tegen te gaan en om die waardevolle landschappen te herstellen.”
 
Wat wil Staatsbosbeheer?
“Staatsbosbeheer wil nieuwe natuur creëren. Dit betekent dat ze het gebied niet meer agrarisch gaan beheren. Het waterpeil gaat omhoog doordat er een dam en stuwwallen worden aangelegd en sloten worden gedempt. Er zal een soort wildernis ontstaan met bos en rietmoeras. Een achterliggende gedachte is ook dat het gebied moet gaan fungeren als waterberging.
 
Natuur in Nederland is een heel omstreden begrip. Eigenlijk weet niemand precies wat natuur in Nederland is. Wij hebben geen oorspronkelijke natuur meer. Wat wij wel hebben zijn halfnatuurlijke landschappen. Dat zijn gebieden met een rijke natuur en een hoge biodiversiteit, maar die toch agrarisch worden beheerd. Denk bijvoorbeeld aan heide- of veenweidegebieden.”
 
Wat willen de boeren?
"De boeren willen er weer een weidelandschap van maken. Zij willen dat het weer agrarisch wordt beheerd. Dat betekent dat je het regelmatig moet maaien en zelfs af en toe licht moet bemesten. De boeren vinden dat de natuurwaarde achteruit is gegaan. Weidevogels zijn verdwenen, de bosjes zijn verdroogd en het staat vol met pitrus. Dat nemen ze Staatsbosbeheer kwalijk."

Lees ook: boeren Geelbroek vrezen overlast door vernatting natuur
 
U heeft deze hele problematiek in kaart gebracht. Wat zijn volgens u de belangrijkste conclusies en aanbevelingen?
“Ik ben het met Staatsbosbeheer eens dat de verdroging moet worden tegengegaan. Het grondwater moet omhoog. De boeren die daar land omheen hebben, zijn bang dat het grondwaterpeil op hun land ook te hoog wordt. Daarvoor zijn al compenserende maatregelen genomen, dus in wezen is die zorg van de boeren weggenomen. Bewoners zijn bang voor schade, verzakkingen en insecten door het verhogen van het grondwaterpeil. Daar moet heel voorzichtig mee om worden gegaan. Staatsbosbeheer is de boeren en bewoners deels tegemoetgekomen. Het gebied gaat namelijk niet helemaal op de schop. Hierdoor blijft in elk geval een deel van het oude landschap bewaard." 
 
"In Geelbroek heb je een heel mooi bosje. Dat is het zogenaamde Bloemendaalbosje. Vijftien jaar geleden stond daar echt nog veel water in, vooral ’s winters. Het is nu helemaal verdroogd en de elzen staan met hun wortels boven het water. Met een eerstvolgende flinke herfststorm zouden die weleens allemaal om kunnen waaien. Om het bosje te behouden zou je het eigenlijk nu moeten kappen. Dat klinkt tegenstrijdig, maar als je elzen kapt dan lopen ze heel snel weer uit. Als je dat doet, dan heb je binnen tien jaar weer een mooi bosje."
 
"Wat ik ook benadruk is dat het idee van nieuwe natuur creëren vaak averechts werkt. Je maakt dan een scheiding tussen landbouwgrond en natuurgebied. Dat is slecht voor de biodiversiteit, want die gedijt juist goed bij een gebied waar je een gradatie hebt tussen puur natuur en pure landbouwgrond en alles daartussen in. Als het gebied definitief wilde natuur wordt, dan zal het best kunnen dat de biodiversiteit afneemt, omdat je alleen maar de specialistische soorten overhoudt. Nu heb je een mengsel van allerlei overgangen en dan krijg je automatisch veel soorten.”
 
In uw onderzoek stelt u dat het slecht gaat met weidevogels in het gebied, maar er is ook goed nieuws.
"Het is een utopie om te denken dat door ander beheer weidevogels terug zullen komen. In heel Drenthe hebben weidevogels het namelijk heel moeilijk. Maar het Geelbroek blijkt nog steeds een bijzonder vogelrijk gebied te zijn. Het aantal waargenomen soorten is zelfs toegenomen van ongeveer vijftig tot bijna zeventig soorten over de periode 1984-2018. Deze toename komt vooral door de toename van vogelsoorten die van ruigte en bos houden."
 
Hoe moet deze patstelling worden opgelost?
"Het is een soort loopgravenoorlog en men is niet bereid om elkaar tegemoet te komen. Alle partijen zouden water bij de wijn moeten doen. Er is in mijn ogen een tussenoplossing en dat is gewoon het halfnatuurlijke landschap in stand houden. Dat is dus het oude agrarische landschap met een grote natuurwaarde. Dat is het beste compromis waar iedereen, inclusief de natuur, bij gebaat zou zijn. Maar uiteindelijk vrees ik dat Staatsbosbeheer eind volgend jaar het gebied opnieuw zal gaan inrichten en met bulldozers aan de slag gaat."

Meer weten over hoe de natuur in Geelboek er straks uit gaat zien? Kijk dan naar de uitzending van 2 november 2019.